Αστερίξ στα Κρητικά 01: Σπαθί και τραντάφυλλο

Το 1ο τεύχος της σειράς με τα Αστερίξ στην Κρητική διάλεκτο.

Η Κρητική διάλεκτος
Η νεοελληνική γλώσσα παρουσιάζει µεγάλη ζωντάνια και εκφραστική πληρότητα, η οποία οφείλεται, ανάμεσα στα άλλα, στις διαλέκτους και τα ιδιώµατά της. Οι µοναδικές ζωντανές διάλεκτοι της γλώσσας µας είναι η κρητική, η ποντιακή και η κυπριακή. Και οι τρεις διασώζουν άφθονα στοιχεία από την µακραίωνη προφορική παράδοση της Ελληνικής, οι πρώτες µαρτυρίες της οποίας ανάγονται στην 2η χιλιετία π.Χ.

Η κρητική διάλεκτος είχε διαµορφωθεί ήδη από τον 130 µ. Χ. αιώνα και έφτασε στο αποκορύφωµά της από τον 15ο ως τον Ι7ο αιώνα, οπότε γράφτηκαν τα
περισσότερα έργα της κρητικής λογοτεχνίας. Ορισµένα απ' αυτά, µε κορυφαίο τον Ερωτόκριτο του Βιτσέντζου Κορνάρου, ανήκουν στα αριστουργήματα της παγκόσµιας λογοτεχνίας. Η μακρά αυτή λογοτεχνική παράδοση διατηρείται ακόµα ζωντανή στο στόµα των απλών ανθρώπων. Ένα από τα βασικότερα γνωρίσµατα της κρητικής διαλέκτου είναι διατηρεί πληθώρα αρχαίων λέξεων, όπως το δωρικό άρκαλος, ιωνικό άρκηλος, όπως λέγεται στην Κρήτη ο «ασβός», κατέχω, ξανοίγω, πάρωρα, συντρομή, ταχινή, που αποτελούν αδιάψευστη µαρτυρία της μακράς και αδιάσπαστης παράδοσης της γλώσσας µας. Η Κρήτη δέχτηκε. ήδη από τα πανάρχαια χρόνια, την επίδραση και άλλων γλωσσών. ΄Ετσι, σώζονται, ακόμα και σήμερα, λέξεις από την αραβική (αζάπης, λαμπίκος), την τουρκική (αµπλά, καλµπουζάνης. τερσανάς, χαζίρι), την ενετική (ροζονάρω), την ιταλική (αλάργο, µοτσέρνω, µπούκα, ρεφουδάρω) κ.ά.

Από τα χαρακτηριστικότερα λεξιλογικά στοιχεία της κρητικής διαλέκτου είναι οι λέξεις: γρικώ, είπα, κατέχω, κοπέλι, κουζουλός. όι, πεντοζάλης, σύντεκνος κ.ά. Το όνοµα Μανόλης είναι ευρύτατα διαδεδομένο, ενώ η κατάληξη -άκης παρουσιάζεται στα περισσότερα κρητικά οικογενειακά ονόµατα. Κύριο γνώρισμα της προφοράς των κρητικών είναι η δασεία προφορά των συμφώνων κ, γ, χ, η απερρινωµένη προφορά των διπλών ι», ο. & οι ασυνίζητοι τύποι, όπως εκκλησά, αντί εκκλησιά κ. ά. Παλαιότερα τα ρήµατα διατηρούσαν την αρχαία κατάληξη -ούσι [γελούσι αντί γελούν), ενώ χρησιμοποιείται συχνά στην Ανατολική Κρήτη η χρονική αύξηση η- αντί ε-: ήκαµα, αντί έκανα.

Στην παρούσα µεταγλώττιση χρησιµοποιήθηκαν κατά κανόνα παγκρήτια λεξιλογικά στοιχεία, αφού δεν θα είχε νόημα να αποδοθούν οι επιμέρους
διαλεκτικές ποικιλίες.